කොළබ රස්සාව නතර කරලා මම උපන් ගමට එන්නේ 2014. අපේ ගෙදරට හුවක් දුරින් තියන ලංකාවේ තියන විශිෂ්ඨම පරීක්ෂණ ආයතනයක් වෙන මුලික අධ්‍යන ආයතනය (IFS) ගැන තමයි අද කථා සීරිස් එකේ කියන්න බලාපොරොත්තු වෙන්නේ. ඊට කලින් IFS ගැන පොඩ්ඩක් කියලා ඉන්නම්. ගොඩක් දෙනෙක් IFS කියපු ගමන් හිතන්නේ අර සොෆ්ට්වෙයා කොම්පැනි එක ගැන නේ. ඊට අමතරව රජයට අයිති මුලික විද්‍යා පරීක්ෂණ සිදු කරන විද්‍යාගාරයක් තියනවා Institute of fundamental studies කියලා. ඒක කෙටි කරලා තමයි IFS කියලා කියන්නේ. මේක බිහි කරන්න මුලික වෙන්නේ අපේ රටින් බිහි වුණ ශ්‍රේෂ්ඨතම විද්‍යාඥයකු වෙන මහාචාර්ය සිරිල් පොන්නම්පෙරුම මහත්තයා. පොලවේ ජීවය ඇති වුනේ කොහොමද කියන එක විස්තර කරන ජෛව රසායන සම්බවය පිළිබද වාදය ඇති කරන පුරෝගාමීයෙක් වෙන එතුමා මීට අමතරව NASA ආයතනයේ වයිකින්, වොයෙජර්, ඇපලෝ වගේ මෙහෙයුම් වලටත් සම්බන්ද වෙනවා.

මහාචාර්ය පොන්නම්පෙරුම සහ මහාචාර්ය ඇලෙක්සැන්ඩර් ඔපරින් (1964-NASA-photo-courtesy-)

අද වෙද්දී එතුමා අපි අතර නැතත් IFS එක අදටත් ලංකාවේ වැජබෙන්නේ ලංකාවේ තියන එකම මුලික විද්‍යා පරීක්ෂණ ආයතනය විදිහට. මට මේ පරිසරය කොච්චර අල්ලලා ගියාද කිව්වොත් මම හිටපු අවුරුදු 4න් අවුරුදු දෙකක් ම සිංහල අලුත් අවුරුද්දෙත් මම හිටියේ lab එකේ.

මේ කතාව සිද්ද වෙන්නේ මම ඇවිත් මාස කීපයකට පස්සේ. අපේ lab එකේ එක්තරා අත්‍යවශ්‍ය රතු පාට වර්ණකයක් අවසන් වෙන්න පටන් ගන්නවා. අලුතින් order කරලා තිබ්බත් ඕක නැවෙන් එන්න මාස ගානක් යනවනේ. දන්නවනේ ඉතින් ලංකාවේ කාර්යක්ෂමතාවය. මොකද කරන්නේ කියලා කල්පනා කරලා අන්තිමට මම හිතුවේ කව්රුත් නැති වෙලාවක් බලලා ඊට අසන්න වෙනත් රසායනිකයක් සංස්ලේෂණය කරගන්න පුලුවන්ද කියලා බලන්න. ඉතින් ඔන්න කව්රුත් හවස lab එකෙන් යනකන් ඉදලා මම ශේප් එකේ වැඩේ පටන් ගත්තා. දැන් වැඩේ යන්නේ මෙහෙමයි. පරීක්ෂණය කෙරෙන උපදෙස් තියන කොම්පියුටර් එක එක lab එකක. පරීක්ෂණ ඇටවුම තව lab එකක. මම ඉතින් එහාට මෙහාට දුවනවා. දැනට සරලව හිතමුකො A කියන රසායනිකය B වලට කලවම් කරපුවාම හරි කියලා. ඔන්න ඉතින් මමත් A තියන පරීක්ෂණ නලයක් අරගෙන B තියන ලොකු බීකරයකට දැම්මා. හැබැයි බලං ඉන්නවා  බලං ඉන්නවා ඉන්නවා මුකුත් නැහැ. තව පොඩ්ඩක් වෙලා බලං හිටියා. හ්ම්ම්. ඒත් මුකුත් නැහැ. පොතේ හැටියට නම් දැන් ලස්සනට රතු පාටට බැබලි බැබලි ප්‍රතිපලේ එන්න ඕන. තවත් පොඩ්ඩක් බලං ඉදලා මොකක් හරි වැරදුනා ද කියලා කොම්පියුටරෙන් ආයෙත් චෙක් කරලා බලන්න ඕන කියලා මම lab එකෙන් එලියට ඇවිත් දොර වැහුවා විතරයි මහා සද්දයක් ආවේ නැද්ද ඇතුලෙන්.

එක නිකක් අර චිත්‍රපටි වල වගේ වෙන බෝම්බයක් පුපුරන සද්දයක් වගේ ඩෝන්  ගෑමක් නම් නෙවෙයි. ඒ සද්දේ සමාන හරියට නරක් වෙච්ච කොත්තුවක් කාලා පහුවදා රිටන් එක හම්බෙද්ද්දී එනවා වගේ සද්දයකට. කොහොම හරි කම්පන තත්වය අඩු උනාම මම ශේප් එකේ දොර ඇරලා බැලුවා මොන අලකලංචියක්ද වෙලා තියෙන්නේ කියලා. කියන්න සන්තෝසයි මිත්‍රවරුනි lab එක නිකන් මෙන්න මේ වගේ.

ඉතිරි ටික ඉතින් කියන්න ඕන නැහැ නේ. අදටත් ඒ වෙච්චි විනාසේ පුංච් පුංචි සලකුණු අපේ lab එකේ තියනවා.

*****************************************************************************************************************

ඊලග කතාව කියන්න කලින් වචනයක තේරුම පැහැදිලි කරන්න වෙනවා. තේරුම දන්නවනම් කෙලින්ම කතාවට යන්න.

පිපෙට්ටුව

මේක දියර ජාති මැනගන්න පාවිචිචි කරන බටයක් වගේ එකක්. හරියට බීම බටයක් වගේ. වෙනසකට තියෙන්නේ ප්‍රමාණය සලකුණු කරලා තියන එක තමයි. ඕක ඉස්කෝලේ ප්‍රැක්ටිකල් එකේදී නම් බීම බොනවා වගේ කටින් ඇද්දට අනිවාර්යෙන් විද්‍යාගාර පාවිච්චියේදී පිපෙට් ෆිලර් කියලා කියන රබර් බෝලයක් හෝ යාන්ත්‍රික මැනුම් උපකරණයක් යොදා ගන්න ඕන. ඉස්කෝලේ වතුර නේ මනින්නේ. පොඩ්ඩක් බිව්වත් අවුලක් නැහැ. 😉 හැබැයි lab එකේ කටින් ඇද්දොත් හබක් වෙන්න තියන ඉඩ වැඩියි.

විශ්ව විද්‍යාල වල විශේෂ උපාදි කරන ශිෂ්‍යන්ට අනිවාර්ය දෙයක් තමයි තමන්ගේ විෂය ක්ෂේත්‍රයට අදාළ  පරීක්ෂණ ව්‍යාපෘතියක් කරන එක. අපේ lab එකටත් හැම අවුරුද්දෙම ලංකාවේ විශ්ව විද්‍යාල කීපයකින්ම මෙහෙම පරීක්ෂණ වලට ශිෂ්‍යයෝ එනවා. ඔන්න එක දවසක් මෙහෙම ආපු නංගි කෙනෙක් පණ එපා කියලා දුවනවා. මොකද කියලා හොයලා බලනකොට සාන්ද්‍ර ඇමෝනියා ඕන වෙලා ඉස්කෝලේ පුරුද්දට පිපෙට් ෆිලර් පාවිච්ච් කරන්නේ නැතුව කටින්ම ඇදලා විතරක් නෙවෙයි කට ඇතුලටත් ඇමෝනියා පොඩ්ඩක් ගිහින් කටේ හමත් පොඩ්ඩක් තුවාල වෙලා.

මට පුදුම ඒ නංගිට පිපෙට් ෆිලර් පාවිච්ච් කරන්න අමතක වෙච්ච එක නෙවෙයි. අමතක වීම් ඕන කෙනෙක්ට වෙන්න පුළුවන් නේ. එත් කොහොමද අප්පේ නහයක් තියාගෙන සාන්ද්‍ර ඇමෝනියා කටින් ඇද්දේ?

නොදන්නා අයට දැනගන්න පසුව ලිවීම.  

චූ කරලා වතුර ගහන්නේ නැති ලැට් වලින් එන්නේ ඔය ඇමෝනියා ගඳම තමයි. එහෙම වෙන්නේ මුත්‍රා වල තියෙන යුරියා (ඔව් අර පොහොර ජාතිය තමයි) මත බැක්ටීරියා ක්‍රියාත්මක වෙලා ඇමෝනියා පිට කරන නිසා. දැන්වත් හිතා ගන්න පුළුවන් නේ එහෙනම් සාන්ද්‍ර ඇමෝනියා කොහොම ගඳ ඇතිද කියලා.